De uitdaging van slapen in water
Dolfijnen zijn fascinerende zeezoogdieren die in tegenstelling tot vissen geen kieuwen hebben. Ze moeten regelmatig naar de oppervlakte komen om zuurstof te ademen via hun blaasgat. Deze noodzaak maakt slapen ingewikkeld: als een dolfijn volledig zou slapen zoals mensen dat doen, zou hij kunnen verdrinken. Toch moeten ze net als andere zoogdieren rusten om te functioneren. Hoe lossen ze dit op?
Unihemisferische slaap: slapen met één hersenhelft
De oplossing voor dit probleem ligt in het unieke slaappatroon van dolfijnen, bekend als unihemisferische slow-wave slaap. Dit betekent dat slechts één hersenhelft tegelijk in rusttoestand is, terwijl de andere actief blijft. Hierdoor kan de dolfijn blijven ademen en alert blijven voor eventuele gevaren in de omgeving.
Tijdens deze slaap sluit het dier meestal één oog – het oog dat aansluit op de slapende hersenhelft. Het open oog blijft alert en houdt de omgeving in de gaten. Na een periode wisselt de dolfijn van hersenhelft zodat beide kanten gelijkmatig rust krijgen.
Bewust ademhalen tijdens het rusten
In tegenstelling tot mensen, die onbewust ademen, moeten dolfijnen zelf bewust ademhalen. Tijdens hun rustperiodes komen ze dus nog steeds regelmatig naar de oppervlakte om adem te halen. Ze doen dit instinctief, zelfs als slechts een deel van hun brein actief is.
Hoe lang slapen dolfijnen per dag?
Wetenschappers hebben ontdekt dat dolfijnen gemiddeld 8 uur per dag slapen. Dit is vergelijkbaar met mensen, maar het gebeurt verspreid over de dag in korte perioden van zo’n paar minuten tot een halfuur. Deze short naps zorgen ervoor dat ze voldoende rust krijgen zonder ooit hun volledige alertheid te verliezen.
Pasgeboren dolfijnen slapen overigens nauwelijks in hun eerste levensweken. Ook moeders blijven lange tijd actief om hun kalf veilig te houden. Het unieke slaappatroon helpt daarbij doordat ze hun kalf kunnen beschermen terwijl ze zelf gedeeltelijk rusten.
Waarom is dit interessant voor de wetenschap?
Het slaappatroon van dolfijnen inspireert wetenschappers die onderzoek doen naar slaapstoornissen en manieren waarop de menselijke hersenen mogelijk efficiënter kunnen rusten. Het vermogen om alert te blijven terwijl je gedeeltelijk slaapt, kan ook interessant zijn voor technologieën die gericht zijn op veiligheid en waakzaamheid, zoals bij piloten of astronauten.
Dolfijnen laten zien dat slaap niet per se betekent dat het hele brein moet uitschakelen. Hun manier van rusten is een evolutief antwoord op de beperking van leven in water zonder zwemrust of ademhalingstoestellen.
