Wat is een axolotl?
De axolotl is een unieke amfibieënsoort die oorspronkelijk afkomstig is uit de meren rondom Mexico-Stad. Dit dier staat vooral bekend om zijn opmerkelijke vermogen om zijn larvale vorm levenslang te behouden, een fenomeen dat neotenie wordt genoemd. In tegenstelling tot de meeste amfibieën ondergaat de axolotl geen volledige metamorfose van larve naar volwassen dier. Hierdoor behoudt het dier zijn externe kieuwen en aquatische levensstijl gedurende zijn hele leven.
Wat is neotenie en waarom komt het voor?
Neotenie is het biologische proces waarbij een organisme volwassen wordt zonder zijn jeugdig uiterlijk te verliezen. Bij de axolotl betekent dit dat hij nooit volledig transformeert zoals kikkers of salamanders dat doen. De oorzaak van deze eigenschap ligt in de hormonale huishouding van het dier. De axolotl maakt onvoldoende schildklierhormonen aan die normaal gesproken een metamorfose zouden stimuleren.
Voordelen van neotenie
De axolotl haalt verschillende ecologische voordelen uit zijn constante larvale staat. Zo blijft hij perfect aangepast aan het leven onder water. De kieuwen blijven actief werken, waardoor hij efficiënt zuurstof uit het water kan halen. Door geen metamorfose te ondergaan, spaart hij bovendien veel energie uit, wat gunstig is in een omgeving met beperkte voedselbronnen.
Unieke kenmerken van de axolotl
Naast zijn neotenie heeft de axolotl nog een ander opmerkelijk kenmerk: zijn vermogen om lichaamsdelen te regenereren. Verliest hij een poot, staart of zelfs delen van zijn hart of hersenen, dan kan hij die opnieuw laten aangroeien. Dit maakt de axolotl tot een belangrijk onderzoeksobject in de geneeskunde en biologie.
Uiterlijk
Axolotls zijn eenvoudig te herkennen aan hun franjeachtige kieuwen die uit hun kop steken. Ze hebben meestal een roze tot licht beige kleur, maar er bestaan ook varianten in zwart, goud en albino. Ze kunnen tot wel 30 centimeter lang worden en hebben kleine kraaloogjes die een vriendelijke uitstraling geven.
Waarom wordt de axolotl bestudeerd door wetenschappers?
Door zijn uitzonderlijke regeneratievermogen is de axolotl een geliefd onderwerp binnen de medische wetenschap. Onderzoekers hopen inzichten te verkrijgen in weefselherstel en orgaanregeneratie bij mensen door de biologische processen van deze salamander te bestuderen. Ook levert zijn neotenie waardevolle informatie op over hormonen, ontwikkeling en evolutie.
Leefomgeving en bedreiging
In het wild is de axolotl ernstig bedreigd. Door verstedelijking en vervuiling van de meren Xochimilco en Chalco is zijn natuurlijke habitat flink aangetast. In gevangenschap doet de soort het echter goed en wordt hij over de hele wereld gehouden als exotisch huisdier. Dankzij fokprogramma’s in dierentuinen proberen wetenschappers de soort te behouden.
Waarom hij uniek blijft
De axolotl is een van de meest unieke diersoorten ter wereld dankzij zijn combinatie van neotenie en regeneratief vermogen. Zijn uiterlijk, gedrag en wetenschappelijke waarde maken hem niet alleen interessant voor biologen, maar ook voor het grote publiek dat gefascineerd is door deze 'eeuwige larve'.
